De meeste aannemers hanteren algemene voorwaarden. Algemene voorwaarden kunnen een aanzienlijke verandering brengen in de rechtspositie van partijen, zowel negatief als positief. Veel recht is namelijk niet dwingend recht, maar slechts regelend recht. Met andere woorden, de wet voorziet in gevallen waarin partijen zelf geen afspraken gemaakt hebben. In veel gevallen wordt door ondernemers de kans gegrepen om afspraken te maken over allerlei onderwerpen, zoals aansprakelijkheid, betalingstermijnen, bevoegde rechter etc. In de bouwpraktijk is dat al niet anders.
Sommige aannemers hebben hun eigen set van algemene voorwaarden ontwikkeld, andere maken gebruik van standaard algemene voorwaarden, zoals bijvoorbeeld de AVA 1992, de AVA 2013, de algemene voorwaarden bouw eengezinshuizen en vergelijkbare overeenkomst van Woningborg en de metaalunie- of Smecomavoorwaarden. Al deze voorwaarden zijn in meer of mindere mate geschreven in het voordeel van de gebruiker, oftewel de aannemer, hoewel sommige in samenspraak met cosumentenorganisaties tot stand zijn gekomen.
Veel voorkomende bepalingen in algemene voorwaarden zijn zogenaamde vervaltermijnen. Daar leest u meer over in mijn artikel dat u hier kunt vinden. Ook wordt vaak de Raad van Arbitrage als bevoegde rechtsprekende instantie aangewezen. Echter, gezien redelijk recente ontwikkelingen in de wetgeving die bepalen dat een particulier niet de toegang tot de gewone rechter mag worden onthouden, zit er tegenwoordig vaak een keuzemogelijkheid ingebouwd in veel algemene voorwaarden. De particulier die door de aannemer in rechte zal worden betrokken kan zich binnen een maand uitspreken voor een procedure bij de gewone rechter of de Raad van Arbitrage. Wordt die keuze niet door de particulier gemaakt, dan staat het de aannemer vrij de keuze te maken. Beide procedures hebben voor- en nadelen.
Ten aanzien van de aansprakelijkheid voor fouten wordt ook nogal eens het één en ander bepaald in algemene voorwaarden. De speelruimte is daar echter beperkter, omdat er diverse bepalingen zijn die de particulier dwingendrechtelijk beschermen.
Ook ten aanzien van de betalingstermijnen – en de gevolgen bij overschrijding daarvan, bevatten algemene voorwaarden nogal eens bepalingen. Vaak wordt er een hogere dan de wettelijke rente bedongen en staat er ook een plan in op welk moment de opdrachtgever moet betalen.
Ook het niet behalen van een afgesproken oplevermoment is vaak een onderwerp van algemene voorwaarden in de bouw. De AVA 1992 kennen bijvoorbeeld nog een gefixeerde schadevergoeding/korting van maar liefst hfl 50,00 per dag dat de bouwtermijn overschreden worden. De AVA 2013 zijn iets vriendelijker geworden, maar bevatten nog steeds een laag bedrag. Het is dus zaak om daar als particulier opdrachtgever van tevoren rekening mee te houden.
De meeste bouwgeschillen waar algemene voorwaarden een rol kunnen spelen worden niet gewonnen of verloren vanwege de inhoud van deze voorwaarden, maar doordat niet vaststaat dat deze op een geldige manier zijn overeengekomen. Op zich komen deze voorwaarden tot stand door aanbod en aanvaarding, maar bij particulieren of daarmee gelijk te stellen kleine ondernemers (minder dan 50 man personeel!) geldt de bijzondere voorwaarde dat de algemene voorwaarden bij of tijdens het aangaan van de overeenkomst ter hand moeten worden gesteld. Toezending achteraf, zoals veel ondernemers denken, is slechts in uitzonderingsgevallen mogelijk en bij de bouw doen die zich vrijwel nooit voor.
Kortom, aannemers, denk aan deze regel en particulieren, bedenk dat bij betwisting dat dit alles op de juiste wijze is geschied, de bewijslast daarvan op de aannemer rust, die dat meestal na jaren niet meer kan bewijzen.
